بررسی قابلیت های گرافیکی تزیینات محراب بقعه پیربکران در طراحی نشانه

هویت گرافیک هر کشور وابسته به عناصر فرهنگی، تاریخی و هنری آن است و خلأ بزرگِ آثارِ بسیاری از طراحان، عدم رجعت به پشتوانه تصویری بازمانده از ادوار گذشته محسوب می شود. این تصاویر همواره زینت بخش بسیاری از لوازم روزمره آدمی از کوچک ترین اشیا تا بزرگ ترین بناها بوده است؛ خوشبختانه بخشی از این آثار، از تلاطم امواج مخرب زمانه در امان مانده و تبدیل به میراث گذشتگان برای معاصرین گردیده است. یکی از منابع الهام برای خلق آثار گرافیک، نقوش تزییناتِ وابسته به معماری است و با نگاهی به آثار طراحان گرافیک معاصر ایران، این مهم دریافت می شود که بسیاری از آثار شاخص ایشان با الهام از همین نقشمایه ها طراحی شده اند. از آثار معماری فاخر و نادر درسده هشتم ه. ق، محراب گچ بری بقعه ی پیربکران می باشد که تا کنون به نحو شایسته مورد توجه محققین و پژوهشگران قرار نگرفته است. در این پژوهش سعی شده با نورپردازی و عکاسی مناسب، کلیه ی نقشمایه های موجود در این محراب ثبت و سپس به وسیله ی رایانه با نهایت دقت باز ترسیم گردد. معرفی اجزا مختلف محراب، دسته بندی نقوش و تنوع نگاره ها و خط نگاره های به کار رفته در طرح های محراب به طور مجزا صورت پذیرفته است. با تفکیک نگاره ها به دو دسته ی هندسی و گیاهی، تنوع نقشمایه های هر قسمت از اجزاء محراب به دست آمده و هر کجا نقوش گیاهی دارای تنوع بیشتری بوده، به دو دسته ی اسلیمی و ختایی تقسیم شده است. همچنین انواع قلم های خوشنویسی و خط نگاره های محراب پس از طراحی و معرفی، به دو گونه ی ثلث و کوفی تفکیک گردیده که خط کوفی دو گونه کوفی تزیینی ساده و کوفی بنایی را شامل می شود. در نهایت پس از طراحی و معرفی تک تک نقشمایه های محراب، تنوع آنها به دست آمده و گوناگونی نمونه ها به کمک نمودار شرح داده شده است. این روش شناخت بصری تزیینات محراب بقعه پیربکران را تسهیل نموده و قابلیت های گرافیکی نقشمایه های محراب را به خوبی نمایش می دهد. واژگان کلیدی: بقعه پیربکران، محراب، تزئینات معماری، دوره ایلخانی، نشانه، نگاره، خط نگاره، گچ بری.